شیرالات برنجی و گازی

 معرفی کلی

شیرآلات برنجی و گازی از مهم‌ترین اجزای سیستم‌های لوله‌کشی و تأسیسات صنعتی و ساختمانی هستند که وظیفه قطع، وصل و کنترل جریان سیالات (آب، بخار، هوا، گاز و روغن) را بر عهده دارند.

شیرآلات برنجی بیشتر برای آب، هوا و بخار سبک استفاده می‌شوند، در حالی که شیرآلات گازی مخصوص انتقال و کنترل گازهای قابل اشتعال مانند گاز طبیعی، پروپان و بوتان هستند.

آلیاژ برنج (ترکیب مس و روی) علاوه بر مقاومت بالا در برابر خوردگی و رسوب، دارای ظاهر زیبا و قیمت اقتصادی نیز می‌باشد، و به همین دلیل شیرآلات برنجی یکی از پرمصرف‌ترین انواع در بازار ایران و جهان هستند.

 ساختار و اجزای شیرآلات برنجی و گازی

هر دو نوع معمولاً دارای اجزای زیر هستند:

• بدنه (Body): از آلیاژ برنج یا فولاد کربنی مقاوم در برابر فشار و دما ساخته می‌شود.

• توپی یا دیسک (Ball/Disc): وظیفه قطع و وصل سیال را دارد و معمولاً از برنج صیقلی یا استیل ساخته می‌شود.

• سیت و آب‌بندی (Seat/Seal): از مواد مقاوم مانند PTFE (تفلون) یا NBR برای جلوگیری از نشتی.

• دسته (Handle): از فولاد یا آلومینیوم با روکش رنگی برای تشخیص نوع سیال.

• اتصال به لوله: رزوه‌ای (دنده‌ای) یا فلنجی بسته به نوع کاربرد.

 انواع شیرآلات برنجی

 شیر توپی برنجی (Ball Valve)

• عملکرد سریع برای قطع و وصل کامل جریان

• دارای دسته اهرمی (۱/۴ گردش)

• پرکاربرد در آب، گاز، بخار و هوای فشرده

• فشار کاری: PN25 تا PN40

 شیر یک‌طرفه برنجی (Check Valve)

• جلوگیری از برگشت جریان

• نوع فنردار و سوپاپی

• مناسب برای پمپ‌ها و خطوط انتقال سیال

 شیر فشارشکن برنجی (Pressure Reducing Valve)

• کاهش فشار ورودی به مقدار ثابت و ایمن

• کاربرد در سیستم‌های آبرسانی و بویلر

 شیر سوزنی برنجی (Needle Valve)

• تنظیم دقیق دبی سیال

• استفاده در صنایع ابزار دقیق و کنترل جریان

 شیر صافی برنجی (Y-Strainer)

• حذف ذرات جامد از جریان سیال

• نصب در ورودی پمپ و تجهیزات حساس

 شیر هواگیری برنجی (Air Vent)

• خروج هوای جمع‌شده در خطوط آب گرم، شوفاژ و موتورخانه

 انواع شیرآلات گازی

 شیر گازی توپی (Gas Ball Valve)

• متداول‌ترین نوع برای گاز شهری و صنعتی

• ساختار مشابه شیر توپی برنجی، با آب‌بندی مخصوص گاز

 شیر گازی دنده‌ای (Threaded Gas Valve)

• اتصال مستقیم به لوله‌های رزوه‌دار گالوانیزه یا فولادی

 شیر گازی فلنجی (Flanged Gas Valve)

• برای خطوط با فشار بالا و قطر زیاد

 شیر گازی زاویه‌ای (Angle Type)

• مخصوص فضاهای محدود یا تجهیزات دیواری (بخاری، اجاق و آبگرمکن)

 شیر گازی سوزنی (Needle Gas Valve)

• برای تنظیم دقیق گاز در صنایع خاص مانند کوره‌ها

 کاربردها

• شبکه‌های آبرسانی، تهویه و حرارت مرکزی

• سیستم‌های گاز شهری و صنعتی

• تجهیزات موتورخانه، بویلر و چیلر

• پمپ‌ها و خطوط فشار متوسط

• صنایع غذایی، دارویی، بخار و هوای فشرده

• پروژه‌های تاسیساتی و ساختمانی

 ویژگی‌ها و مزایا

•  مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی

•  آب‌بندی کامل و بدون نشتی

•  وزن سبک و نصب آسان

•  طول عمر بالا در شرایط سخت کاری

•  قابلیت باز و بسته شدن سریع

•  تحمل فشار تا ۴۰ بار (PN40) در مدل‌های صنعتی

•  عملکرد پایدار در دمای −20 تا +200 درجه سانتی‌گراد

 استانداردهای تولید

• BS EN 331 – شیرهای گازی برنجی

• ASME B16.33 / B16.34 – استاندارد شیرهای صنعتی

• ISO 9001 / ISO 228 / ISO 7-1 – دنده و رزوه‌ها

• DIN 2999 / DIN 8076 – طراحی و تست عملکرد

• EN 13828 – شیرآلات آب و بخار

 نکات مهم در انتخاب شیرآلات برنجی و گازی

1. نوع سیال: آب، گاز، بخار یا هوا

2. فشار و دمای کاری: برای فشار بالا مدل‌های PN25 تا PN40 انتخاب شود

3. نوع اتصال: دنده‌ای یا فلنجی

4. جنس آب‌بندی: برای گاز از PTFE یا NBR استفاده شود

5. برند و استاندارد: محصولات دارای گواهی BS EN 331 و ISO 9001

 نکات نصب و نگهداری

• از نوار تفلون مخصوص گاز (زرد رنگ) برای اتصالات گازی استفاده کنید

• در سیستم‌های آبی، نوار تفلون سفید یا خمیر رزوه‌ای مناسب‌تر است

• قبل از نصب، مسیر لوله را از ذرات و گرد و غبار پاک کنید

• جهت جریان را مطابق فلش روی بدنه نصب کنید

• تست نشتی را با کف صابون انجام دهید، نه شعله

• به صورت دوره‌ای عملکرد دسته شیرها بررسی شود

 جمع‌بندی

شیرآلات برنجی و گازی با طراحی مقاوم، آب‌بندی دقیق و قابلیت کار در شرایط متنوع، از مهم‌ترین تجهیزات سیستم‌های لوله‌کشی خانگی، صنعتی و پالایشگاهی هستند.
استفاده از برندهای معتبر و رعایت استانداردهای نصب، تضمین‌کننده ایمنی، دوام و بهره‌وری سیستم‌های گاز و آب خواهد بود.