شیرالات چدنی و موتورخانه

 معرفی کلی

شیرآلات چدنی موتورخانه از مهم‌ترین اجزای شبکه‌های تأسیسات حرارتی، برودتی، آبرسانی و بخار هستند.
این شیرآلات وظیفه‌ی قطع، وصل، تنظیم و کنترل جریان سیالات (آب، بخار، روغن حرارتی و غیره) را بر عهده دارند و معمولاً از چدن خاکستری یا چدن داکتیل (چدن نشکن) ساخته می‌شوند.

استفاده از چدن در ساخت این شیرها باعث می‌شود تا مقاومت مکانیکی بالا، دوام زیاد و قیمت اقتصادی داشته باشند.

 ویژگی‌های شیرآلات چدنی

•  مقاومت بالا در برابر فشار و دمای متوسط

•  مقاوم در برابر سایش و خوردگی

•  طول عمر بالا در شرایط کاری طولانی‌مدت

•  قیمت مناسب‌تر نسبت به شیرآلات برنزی یا استنلس استیل

•  امکان تعمیر و نگهداری آسان

•  سازگاری با انواع سیالات (آب سرد، آب گرم، بخار و روغن)

 جنس و ساختار

بدنه این شیرها از Cast Iron (چدن خاکستری) یا Ductile Iron (چدن داکتیل) ساخته می‌شود.
قطعات داخلی (مثل دیسک، سیت، شافت) بسته به نوع کاربرد، از برنز، فولاد ضدزنگ یا لاستیک مقاوم (EPDM, NBR) تولید می‌شوند.

 انواع شیرآلات چدنی موتورخانه

در سیستم‌های موتورخانه و تأسیسات، انواع مختلفی از شیرهای چدنی استفاده می‌شود که هرکدام کاربرد خاصی دارند

 شیر فلکه کشویی چدنی (Gate Valve)

• عملکرد: قطع و وصل کامل جریان سیال

• ساختار: دیسک به صورت عمودی در مسیر جریان حرکت می‌کند

• کاربرد: خطوط آب، بخار، هوای فشرده

• استانداردها: BS 5163، DIN 3352، EN 1074

• فشار کاری معمول: PN10، PN16

 شیر پروانه‌ای چدنی (Butterfly Valve)

• عملکرد: کنترل و تنظیم جریان با چرخش یک دیسک مرکزی

• نوع اتصال: فلنجی یا ویفری (Wafer / Lug Type)

• مزیت: وزن کم، باز و بسته شدن سریع

• کاربرد: سیستم‌های آبرسانی، سرمایش و گرمایش، تهویه و بخار

• آب‌بندی: EPDM یا NBR

 شیر یک‌طرفه چدنی (Check Valve)

• عملکرد: جلوگیری از برگشت جریان سیال

• انواع: دیسکی، لولایی، سوپاپی

• کاربرد: پمپ‌خانه‌ها، خطوط آب گرم و سرد، بخار

• فشار کاری: PN10 – PN16

 شیر صافی چدنی (Y-Strainer)

• عملکرد: حذف ذرات جامد از سیال قبل از ورود به تجهیزات حساس

• شکل بدنه: Y یا Basket

• فیلتر داخلی از جنس استیل ضدزنگ

• نصب در ورودی پمپ و بویلرها

 شیر توپی چدنی (Ball Valve)

• عملکرد: قطع و وصل سریع با چرخش ۹۰ درجه‌ای توپ داخلی

• کاربرد: خطوط آب، گاز، هوای فشرده

• مزیت: آب‌بندی کامل و عدم نیاز به نگهداری زیاد

 شیر تخلیه هوا چدنی (Air Release Valve)

• عملکرد: خروج هوای جمع‌شده در خطوط آب

• محل نصب: بالاترین نقطه لوله‌ها یا خطوط انتقال

• کاربرد: جلوگیری از ضربه قوچ و کاهش افت فشار

 شیر اطمینان (Safety Valve)

• عملکرد: حفاظت از سیستم در برابر فشار بیش از حد

• کاربرد: بویلر، منبع انبساط و خطوط بخار

 کاربرد شیرآلات چدنی در موتورخانه

شیرآلات چدنی در تمام بخش‌های سیستم موتورخانه (Boiler Room) کاربرد دارند، از جمله:

• خطوط رفت و برگشت آب گرم و بخار

• ورودی و خروجی پمپ‌ها

• بویلرها و مبدل‌های حرارتی

• منابع کویلی و انبساطی

• سیستم تهویه و سرمایش (چیلر و برج خنک‌کننده)

• خطوط تخلیه، تغذیه و هواگیری

🔷 استانداردهای تولید

• EN 1092-2 (فلنج و اتصالات چدنی)

• ISO 5208 (تست نشتی و عملکرد)

• BS 5155 / BS 5163 (شیرهای پروانه‌ای و کشویی)

• DIN PN10 / PN16 / PN25

 نکات مهم در انتخاب

• نوع سیال (آب، بخار، روغن یا هوا)

• دمای کاری (°C)

• فشار سیستم (Bar / PN)

• نوع اتصال (فلنجی، دنده‌ای یا ویفری)

• سایز لوله (DN50 تا DN600 و بالاتر)

• برند و استاندارد مورد نیاز پروژه

 نگهداری و سرویس

• تمیز کردن فیلتر صافی‌ها به صورت دوره‌ای

• بررسی عملکرد شیرهای یک‌طرفه

• تنظیم فشار در شیر اطمینان

• روغن‌کاری و چرخاندن دوره‌ای فلکه‌ها جهت جلوگیری از زنگ‌زدگی

 جمع‌بندی

شیرآلات چدنی موتورخانه با توجه به استحکام، طول عمر بالا و قیمت مناسب، انتخابی ایده‌آل برای انواع سیستم‌های حرارتی، برودتی و آبرسانی محسوب می‌شوند.
استفاده از برندهای معتبر و رعایت استانداردهای نصب و نگهداری، موجب افزایش بهره‌وری و ایمنی سیستم‌های موتورخانه می‌گردد.